İZMİRİZ.BİZ - Atatürk’ün
yaveri
Salih Bozok’un oğlu Muzaffer Bozok, babasının intiharını anlatıyor:
1938′de ben 17 yaşındaydım. O zamanlar evde yalnızdım. Atatürk hastaydı. O yüzden babam hep Atatürk’le kalıyor, hiç eve gelmiyordu. Annemleri, ablamları, eniştemleri de Avrupa’ya yollamıştı.
Sonra bir gün babam beni Dolmabahçe Sarayı’na davet etti.
- "Sana araba yollayacağım, biner gelirsin" dedi.
Çok sertti babam. Çok döverdi beni. Çok top düşkünüydüm, mektebim iyi değildi. Arada kaçar, maça giderdim. Kızardı çok. Yine böyle bir şeyi haber aldı, yanına çağırıp dayak atacak diye korktum.
Evde giyindim bekliyorum. Kapı çaldı. Resmi üniformalı biri geldi. "Moskof Ziya" derlermiş. Sarayın şoförüymüş. Boşnak. Bir seferinde ben bir Fenerbahçe maçında buna çarpmıştım. Beni dövecekti, kurtardılar. Babam beni dövmeye onu yolladı sandım.
- "Saraydan geliyorum. Baban yolladı, seni bekliyorlar" dedi.
Çıktım. Kel Ali de (Ali Çetinkaya) arabada. Gittik saraya. Ben korkudan titriyorum ama babam o kadar müşfik karşıladı ki beni, şaşırdım.
- "Bak Muzaffer" dedi;
- "Artık koca adam oldun" dedi,
- "Atatürk ölüyor" dedi.
Başladım ağlamaya. Çünkü ben Atatürk’ü hiç ölmez bilirdim kafamda.
- "Ağlama evladım. Atatürk’ü uyandıracaksın; duyarsa kızar" dedi.
- "Ben de sevmem erkeklerin ağlamasını" dedi.
- "Şunu bil ki" dedi,
- "Eğer Atatürk ölürse ben de hayatıma son vereceğim" dedi.
"Annemlere telgraf çektiğini, bir an önce trenle dönmelerini istediğini" söyledi.
-"Sen artık koca adam oldun. Ailenin erkeği sensin. Annen, ablaların sana emanet. Aileye bakarsın. Oku, memleketine faydalı bir adam ol" dedi.
Hiçbir şey söyleyemedim. Yüzümü sakladım. Beni öptü, uğurladı. Döndüm, bitik bir vaziyette.
Atatürk’ün cenazesine mekteple gittik. Bize köprü üzerinde bir yer vermişlerdi. O günden hatırladığım, herkesin çok üzgün olduğu, herkesin ağladığıydı. O zamankiler bugünküler gibi değildi; herhalde daha duygulu insanlardı.
Babam da çok sertti ama arkadaşlığı, dostluğu çok iyiydi; neşeli, konuşkan bir insandı. Ama intihar hadisesinden sonra neşesini kaybetti.
Eskiden titrerdim karşısında; artık korkmaz olmuştum. Bitik bir vaziyetteydi. 1941′deki vefatına kadar da öyle devam etti.“
Salih Bozok'un doktorlara "kurşun vücüdun neresinden girerse insan daha çabuk ölür" diye sorarak karar verdiği intihar yöntemiyle Atatürk'ün ardından canına kıymaya teşebbüsünü Muzaffer Bozok şöyle anlatıyor:
-"O sabah ben herzamanki gibi mektebe gittim"
-"Saat 09.30 da müdüriyete çağırdılar.
"Eve gitmen lazim" dediler.
Sokağa çıkar çıkmaz olanları anladım. Çünkü bayraklar yarıya inmişti. Evimiz Osmanbey'de idi.
-"Nerede babam" diye sordum.
-"Şişli Sıhhat Yurdu Hastahanesinde" dediler.
Koşarak gittim. Olup biteni orada oğrendim.
Ata'mı kaybetmiştim , babamı da kaybetmek üzere idim.
Babam canı çok kıymetli bir insandı. Böyle bir şeyi yapabildiğine inanamadım önce. Ancak Atatürk sevgisi o kadar büyüktü ki, onsuz bir dünyayı anlamsız buluyordu...
Salih Bozok, intihar girişiminden sonra bir yıl ölü gibi yaşadı.
SALİH BOZOK KİMDİR:
Mustafa Kemal'in mahalle ve okuldan arkadaşı, yaşça da akranıydı. Harp Okulu'nu aynı yıl bitirdiler. Kendisi jandarma sınıfına seçildi, Mustafa Kemal ise Harp Akademisi'ne devam ederek kurmay oldu. Mustafa Kemal Paşa tarafından Milli Mücadeleyi başlatmak üzere Anadolu'ya geçmeden önce ve Suriye Cephesi'nde bulunduğu sırada başyaver olarak yanına çağrıldı. Sürekli beraberlik böyle başladı. Mustafa Kemal Meclis Başkanı iken Meclis Başkanlığı Yaverliği, Mustafa Kemal Atatürk Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Cumhurbaşkanlığı Yaverliği yaptı.
Yarbay rütbesinde emekliye ayrıldıktan ve TBMM 2. Dönem'de (o dönemdeki adı Bozok olan Yozgat'tan) milletvekili seçildikten sonra da Mustafa Kemal'in yakınında kaldı. 4. Dönem'e kadar Yozgat ve daha sonraki dönemlerde
Bilecik milletvekili seçildi.
Mustafa Kemal Atatürk'ün ölümü üzerine, "Başkomutan yaversiz gidemez!" diyerek uzun süredir planladığı gibi kalbine kurşun sıkarak intihar teşebbüsünde bulundu. Söz konusu bu intiharın da son sahne olarak kullanıldığı, Zülfü Livaneli tarafından senaryosu yazılarak yönetilen Veda filminde ise; Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile Salih Bozok'un yakın ilişkisi, dostlukları ve birlikte verdikleri mücadele dolu yıllar beyaz perdeye aktarılmış; Atatürk'e dair sade ama etkili bir sinema çalışması olarak tarihe not düşmüştür. Kurşunun kalbini sıyırması nedeniyle hayatta kaldı. Atatürk olmadan geçen kısa yaşamında milletvekilliği yaptı ve 25 Nisan 1941 tarihinde vefat etti.
Mustafa Kemal Atatürk ile olan dostluğu
Atatürk'le dostlukları eskiye dayanmaktadır. O da Atatürk gibi, Selanik doğumlu. Yaşlarıda yakın. Selanik'ten mahalle komşulukları, hatta uzaktan akrabalıkları var. İlk subaylık yıllarında beraberler. 1908'de hürriyetin ilanından sonra yolları yine Selanik'te kesişiyor. Atatürk'ün onu daha o yıllardan "ömür boyu yoldaş" olarak seçtiğini gösteren ilginç bir sahne vardır :
Selanik'te meşhur Olimpos Gazinosu'nda oturdukları bir akşam, Mustafa Kemal sofradaki dostlarına ileride nasıl iktidara geleceğini anlatır. Sonra da orada bulunanlara gelecekteki görevlerini açıklar. Masadakiler; Fuat Bulca, Nuri Conker, Fethi Okyar ve Salih Bozok hayretle izler onu. Herkese görev bölümü yapıldıktan sonra, sıra Bozok'a gelince, Salih der seninle hiç ayrılmayacağız. "Seni kendime yaver yapacağım." Masadakiler sorar:
"Peki sen ne olacaksın?"
Yanıt kısadır:
"Ben, size bu görevleri verecek adam olacağım."
Eserleri
(Cemil S. Bozok), Hep Atatürk'ün Yanında, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1985.
(Can Dündar), Yaveri Atatürk'ü Anlatıyor, Doğan Kitapçılık, İstanbul 2001.
){kind=link}