KEMERALTI 4
Kemeraltı’nda çok şey değişti son yüzyılda. Hem fiziki hem de sosyal olarak çok fazla değişime ve dönüşüme uğradı. Esnafların, tüccarların bazıları zorunluluktan bazıları kendi isteğiyle gitti tarihi çarşıdan. Tüm zorluklara rağmen direnen, ayakta kalan ve Kemeraltı’nda bir asırdır yaşamaya devam eden işletmelerden söz edeceğiz bu yazımızda.
Çarşıdaki en eski işletme hepimizin meşhur supanglesini mutlaka tattığımız, akide şekerleriyle ünlenmiş Ali Galip. 5 kuşak önce aile büyüklerinin açtığı pastane işletmeciliği, 1884 yılından itibaren günümüze kadar devam eder. İsim hakkını 1901'de alır. O dönemde Rum ve Ermeni ustaların tekelinde bulunan şekercilik sanatı ve ticaretiyle ilgilenir, Ali Galip Efendi. Başta Fransız, İtalyan, Rum ve Ermeni olmak üzere birlikte çalıştığı birçok ustadan edindiği tecrübeyle ‘Şekerci Ali Galip’in temellerini atar o yıllarda.
Bir diğer asırlık işletme olan As Optik 1905'te Kemal Uluer tarafından kurulur. As Optik saat ve gözlük sektöründe hizmet verir ve 3 kuşaktır devam eder.
Çorbacı İsmet Usta 1912 yılında Mehmet Usta tarafından kurulur. Günümüze kadar devam eder. Şu an 3. kuşak işletmenin başındadır.
1913 yılında Hüsnü Bey ve Fahrettin Bey tarafından kurulan Yavuz Kitabevi günümüze kadar kırtasiye ve kitapçı sektöründe devam eder. Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından aileye ‘Kitapcı’ soyadı verilir.
Kahvecioğlu Kahve 1921 yılında Yusuf Aydoğan tarafından kurulur.
Manisalı Gıda 1885 yılında önce Manisa’da Hacı Ahmet Efendi tarafından kurulur ve 1922 yılından itibaren günümüze kadar Kemeraltı’nda ticari hayatına devam eder. Cumhuriyet yıllarında oğlu Ziya Ahmet Manisalı, merkez İzmir olmak üzere, İstanbul ve Zonguldak’a kadar uzanan iki yeni fabrika kurarak işletmeyi Balkanlar’ın en büyük tesisi haline getirir.
Borg Kuyumculuk, 1922 yılında Malta’dan göç eden Borg ailesi tarafından kurulur. Bu tarihten itibaren günümüze kadar kuyumculuk sektöründe çalışma hayatına devam eder.
Camcı Mefruşat 29 Ekim 1923’te, yani cumhuriyetle aynı gün, Mustafa Camcı tarafından kurulur.
Abacıoğlu Han’daki Nacar Saatçilik 1923 yılında Balkan göçmeni Abdülkadir Eriği tarafından kurulur. Memleketi Yunanistan’ın Florina kentinde de dedeleri saat ustasıdır. Kemeraltı’nda 3 kuşaktır bu mesleği devam ettirirler. Pek çok İzmirli’nin kolundaki ilk saat onlarındır. Saat tamiri, perakende satış, saatçilere toptan satış, saat malzemeleri satarlar bir asır boyunca.
Madran Gömlek, 1923'ten itibaren Madran ailesi tarafından kurulur ve gömlek sektöründe bugüne kadar çalışırlar.
Girit’ten İzmir’e göç eder ve İzmir’in ilk Müslüman Türk fotoğrafçısıdır, Hamza Rüstem. Onunla birlikte gelen ailelere fotoğrafçılık mesleğini öğreterek pek çok fotoğrafçının yetişmesini sağlar. İzmir’de 1950-1960 yıllarına kadar açılan fotoğrafçıların hepsi Giritli’dir. Hamza Rüstem İzmir ve İstanbul Fotoğrafçılar Odası’nı kurar. İşletme, 1925’ten günümüze kadar Hamza Rüstem ismiyle Kemeraltı’nda yaşamaya devam eder.
1925 yılında Hamza Dal tarafından manifatura sektöründe kurulur, Dal Manifatura. Günümüze kadar devam eder.
Kurukahveci Hüseyin Efendi, 1926 yılında Osman Efendi tarafından önce halkta merak uyandırmak istemesi ve dünyadaki en büyük kahve üreticilerinden biri olması sebebiyle ‘Rio Kahve’ adıyla kurulur. Daha sonra Hüseyin Efendi markasıyla işletme bugüne kadar devam eder.
Kazmirci Erkek Giyim, 1927 yılında Pertev Susup tarafından kurulur. İlk olarak limonata satışı ile esnaflığa başlayan aile işi daha sonra manifatura ve kumaş sektörü ile devam ettirir.
Ankara Gıda Pazarı, 1928 yılında Hamdi Özkanlı tarafından kurulur. Bakkal sektörü ile başlayan iş hayatına şarküteri olarak devam ederler.
Emin Ticaret (Tenekeci Sakıp Taş), 1929 yılında Mehmet Emin Taş tarafından kurulur. İşletme bugün de, Havra Sokağı’nda teneke ustalığı ile ticarete devam eder.
Palombo Ticaret, 1930 yılında Binyamin Palombo tarafından kurulur. Komisyonculuk, kuru meyve ve havyar satışı ile başlayan iş hayatları şuan balık yumurtası satışıyla devam eder. Palombo Ticaret, Çarşı’daki bugün hala yaşayan en eski Yahudi işletmesi.
Fikri Eron Tuhafiye, 1930 yılında Fikri Eron tarafından kurulur. İşletme daha sonra Eron ailesi ile Habif ailesi ortaklığıyla bugüne kadar gelir. İş hayatlarına hep tuhafiye sektöründe devam ederler.
Özsüt, 1938 yılında Sefer Urlulu ya da herkesin bildiği ismi ile Sefer Usta tarafından İzmir Kemeraltı’nda açılır. İlk olarak yalnızca yoğurt ve kaymak satılırken buna geleneksel saray tarifleri ile yapılan sütlü tatlılar eklenir. Özsüt Muhallebicisi, özellikle 70-80’li yıllarda ününü giderek arttırır ve İzmir’in sembol tatlıcılarından biri hâline gelir. Kazandibi tatlısını marka haline getirir. 2002 yılına gelindiğinde Özsüt’ün şube sayısı 50’ye çıkar. Özsüt’ün, Türkiye’deki mağaza sayısı her geçen yıl hızla artarken yurt dışına da açılır. Kuzey Amerika, Avrupa ve Orta Doğu ülkelerine gerçekleştirilen yatırımlar ile Özsüt, küresel ölçekte bir marka olma yolunda ilerlemeye devam ediyor.
Kutucuoğlu Bijuteri, 1931 yılında Hasan Kutucuoğlu tarafından kurulur. İşletme, bu tarihten günümüze kadar bijuteri sektöründe devam eder.
Üner Moda, 1933 yılında Hasan Hilmi Özer tarafından kurulur. Uzun yıllar terzilik ve gömlek sektörü üzerinde çalışan firma şu an gelinlik üzerine çalışır.
Birçok değere ev sahipliği yapar Kemeraltı tarihi boyunca. Ünü hem ülkeye hem dünyaya yayılan birçok marka çıkar tarihi çarşıdan. Bazıları asırlık işletmeler adı altında az önce size tanıttıklarımdır, bazıları ise henüz bir asrı tamamlamamasına rağmen çalışkanlığıyla, becerisiyle, başarısıyla kendini kanıtlamış ve nam salmış işletmelerdir. Özsüt, Mennan, Numan Pide, Kemeraltı Turşucusu Tahsin, Meşhur Hisarönü Şambalicisi, Tarihi Yudumla Şerbetçisi, Hür Efe Antik, Pamukoğlu Antik Saat, tarihi esnaf lokantaları, meşhur söğüşçüleri, Süt Çiçeği, Gazozane, meşhur dönercileri, köftecileri, balıkçıları, çorbacıları, tatlıcıları, kahvecileri, markalaşmış kazandibisi, boyozu, sübyesi, ballı yoğurdu, helvacısı, börekçisi, ezmecisi, şekercisi, zanaatkârları ve sanatçılarıyla marka olmuş, her İzmirli’nin mutlaka birçok anıya sahip olduğu, kendini aşina ve ait hissettiği bir çarşıdır, Kemeraltı.
Bu kadar güzel lezzet saydıktan sonra, Kemeraltı 1’de de belirttiğim gibi bir gastronomi turu yapacağız tarihi çarşımızda bir sonraki yazıda.
Dr.BUKET YILMAZ I 03.07.2024
Sosyolog